Gezond & Duurzaam
Fastserviceketens veroorzakers van overgewicht?
CBS-cijfers schetsen verkeerd beeld
Op 4 september 2024 publiceerde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) de jubileumeditie van ‘Nederland in cijfers’. Een opvallende ontwikkeling hierin is de toename van het aantal fastservicerestaurants in Nederland. Begin 2024 waren er ruim 50% meer van deze restaurants dan tien jaar geleden. Deze groei wordt door het CBS vooral geassocieerd met de bekende Amerikaanse ketens, waardoor het lijkt alsof zij de markt domineren en verantwoordelijk zijn voor de snelle uitbreiding van de fastservicesector.
Gepresenteerde zienswijze is onvolledig
De manier waarop de groei van fastservicebedrijven wordt gepresenteerd, is onvolledig. Hierdoor lijkt het namelijk dat de groei uitsluitend te danken is aan grote fastserviceketens. En dat zij in hoge mate bijdragen aan maatschappelijke problemen, zoals overgewicht. Verschillende Nederlandse gemeenten zien fastserviceketens als oorzaak van de toename van obesitas en proberen te voorkomen dat er nieuwe vestigingen komen. Zo pleit de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) voor wettelijke maatregelen om de vestiging van nieuwe fastservicebedrijven te kunnen verbieden in de strijd tegen overgewicht.[1] De vorige staatssecretaris van VWS, Van Ooijen, was van plan gemeenten de juridische mogelijkheid te bieden om aanbieders van ongezond(er) voedsel te weren. Wat de status is van dat plan en hoe de nieuwe staatsecretaris tegen dit plan aankijkt is niet bekend.
Toch is deze redenering niet zonder kritiek. Het klopt dat het aantal fastservicebedrijven is gegroeid, maar dat komt niet alleen door de grote ketens. Deze CBS-categorie van bedrijven bestaat ook uit bezorg- en afhaalrestaurants, cafetaria’s, broodjeszaken, eetkramen en ijssalons. Rabobank berekende dat van 2014 tot 2024 het aantal ketens slechts met 525 vestigingen is toegenomen. Dit is een groot verschil met wat de CBS-publicatie suggereert, en deze nuance is helaas niet altijd meegenomen in de media.
Breder perspectief op de kritiek op fastservicebedrijven in Nederland
Diverse gemeenten in Nederland proberen fastservicebedrijven dus te weren om overgewicht onder de bevolking tegen te gaan. Maar het idee dat deze bedrijven de hoofdverantwoordelijk zijn van de toename van overgewicht klopt niet. Volgens het CBS is het percentage volwassenen met matig en ernstig overgewicht in Nederland tussen 2014 en 2022 nauwelijks veranderd[2]. Dit staat haaks op de geschetste beeldvorming en de insinuatie van de CBS-publicatie over het aantal fastservicerestaurants. Hoewel obesitas sinds de jaren 80 een groter probleem is in de westerse wereld, heeft Nederland, volgens CBS-data, relatief minder mensen met obesitas dan de meeste andere EU-landen [3].
Duiding van de ontwikkeling van fastservicerestaurants in Nederland
Het is belangrijk om te vermelden dat de groei van het aantal horecabedrijven, en specifiek het aantal fastservicebedrijven, in gelijke mate verloopt met het aantal reguliere restaurants. De toename is dus niet beperkt tot fastservice, maar past binnen een bredere trend van groei in de horecabranche.
De afgelopen tien jaar zijn niet alleen fastservicebedrijven en restaurants gegroeid, maar ook de Nederlandse economie als geheel. Sinds 2014 is de bevolking met 6% toegenomen en het bruto binnenlands product (bbp) zelfs met 23%. De horecabranche, waar naast eet- en drinkgelegenheden ook logiesverstrekking onder valt, liet tussen 2014 en 2024 een stijging van maar liefst 60% van het aantal ingeschreven ondernemingen zien. Een kanttekening hierbij is dat het aandeel zelfstandigen een groot deel van de groei in de bredere horecabranche verklaart.
Conclusie
De groei van fastservicesector in Nederland is een opvallende ontwikkeling, zoals blijkt uit de recente CBS-publicatie. Maar de manier waarop fastfoodrestaurants hierin worden beschreven is niet nauwkeurig. Het idee dat bekende ketens met 50% zijn gegroeid in de afgelopen 10 jaar klopt niet. Deze groei moet worden gezien in de context van een groeiende economie en bevolking, waardoor er meer vraag is naar horeca in het algemeen.
Daarnaast is het onterecht dat fastservicerestaurants worden aangewezen als belangrijkste oorzaak van de toename van overgewicht in Nederland. Het is van belang om de discussie rondom fastservicebedrijven te baseren op feitelijke gegevens en een breder economisch perspectief. Alleen dan kunnen we een genuanceerd beeld schetsen en effectieve beleidsmaatregelen ontwikkelen die zowel de horecabranche als de volksgezondheid ten goede komen.
[1] Publicatie 29 september 2023: https://vng.nl/artikelen/gemee...
[2] Publicatie 9 september 2023: ‘Nederland in cijfers’ – ‘Hoeveel volwassenen hebben overgewicht?’
[3] Publicatie 4 maart 2024 https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuw...