Platformeconomie

De situatie

De voortdurende opkomst en exponentiele groei van online platforms, met name zoek-, boek- en bezorgsites, veroorzaken een verschuiving in de relatie tussen de horecaondernemer en zijn gast. Waar platforms als Booking. com, The Fork en Thuisbezorgd.nl het totale aanbod met meer transparantie in de markt brengen - en daarbij de steeds kritischer gasten op hun wenken bedienen - claimen zij ook een steeds dominantere rol in het spel van vraag en aanbod. Doordat platforms niet hoeven te investeren in stenen en infrastructuur is het voor de platforms relatief makkelijk om enorm snel uit te breiden en een wereldwijd bereik voor gasten te realiseren. Het ontstaan en opkomen van nieuwe aanbieders en van bemiddelaars in gastvrijheid is van alle tijden. Zoek-, boek- en bezorgsites kunnen horecaondernemers nieuwe gasten opleveren en bijdragen aan een hogere gasttevredenheid.

We zien echter in toenemende mate dat horecaondernemers te maken hebben met wereldwijd opererende spelers. Door fusies en overnames ontstaat een ‘online platformmarkt’ met slechts een paar spelers (oligopolie). De marktmacht van de online platforms begint ongezonde vormen aan te nemen en de door hen gehanteerde tarieven lopen structureel op. Horecaondernemers kunnen door deze dominante positie van de platforms niet meer vrijelijk bewegen en hun eigen productaanbod bepalen. Platforms hanteren marktverstorende contractvoorwaarden, zoals pariteits-clausules en zij houden consumentendata onterecht vast.

Gelukkig zien we een aantal regelgevende initiatieven op zowel het Nederlandse niveau als het Europese niveau die tot doel hebben om machtsverhoudingen tussen platform en consument, maar ook de zakelijke gebruiker, meer in balans te brengen.

Europees niveau: DSA en DMA

Half april 2022 is binnen de EU een akkoord bereikt over de Digital Services Act (DSA). De Digital Services Act beperkt advertentiemogelijkheden en verplicht platforms tot ingrijpen bij illegale content. Voor onze branche betekent de DSA een beter raamwerk van regels voor particuliere aanbieders van short term rentals (toeristische verhuur) op platforms zoals AirBnB en Booking.com. Platforms moeten straks meer informatie inwinnen over de bedrijven (en particuliere aanbieders) die content willen aanbieden en moeten illegale online inhoud actief verwijderen. De DSA gaat voor alle platforms gaat gelden, dus niet alleen de allergrootsten. De DSA is vanaf augustus 2023 in werking getreden voor de grootste techbedrijven en zal vanaf februari 2024 voor de andere veel gebruikte online diensten en platforms gelden.

Met de Digital Markets Act (DMA) worden regels geïntroduceerd specifiek voor platforms die fungeren als “poortwachters” in de digitale sector. De DMA moet voorkomen dat deze poortwachters oneerlijke voorwaarden opleggen aan bedrijven en consumenten en verdere transparantie van digitale diensten waarborgen. Zoals het er nu naar uit ziet zal, als het gaat om voor horeca relevante platforms, alleen Booking.com onder de poortwachters-voorwaarden vallen.

De nieuwe regels voor ‘poortwachtersplatforms’ zijn begin 2023 in werking getreden. De Europese Commissie heeft in september 2023 zes grote bedrijven, waaronder Alphabet (Google), Samsung en Apple, als poortwachters aangewezen. De verwachting is dat Booking.com in januari 2024 ook als poortwachter wordt aangemerkt. De DMA verbiedt het voor poortwachtersplatforms (Booking.com) om zowel brede als smalle pariteitsclausules toe te passen.

Nationaal niveau; toezicht op de Platform-to-business verordening

Online platforms moeten zich sinds juni 2020 houden aan de regels uit de Europese Platform to business verordening. Hierin staan met name regels over transparantie en duidelijke taal in b.v. algemene voorwaarden en ranglijsten. Eerverleden jaar hebben we bij ministerie van EZK al aangedrongen op een toezichthouderrol van de ACM om deze regels te handhaven. De ACM heeft een leidraad opgesteld (en na consultatie aangepast) waarin verduidelijkt wordt hoe platforms moeten voldoen aan de verordening. De ACM is nog niet bevoegd om deze te handhaven, maar het wetsvoorstel hiertoe ligt ter behandeling in de Tweede Kamer.

Standpunt KHN

Het is goed dat er voor het eerst serieuze regelgevende stappen worden gezet, maar het gaat nog niet ver genoeg om daadwerkelijk te zorgen voor een eerlijke balans in de verhouding tussen platform en horecaondernemer.

KHN is daarom van mening dat de huidige voorstellen een goed begin zijn, maar de nadruk op de héle grote platformen zorgt voor uitdagingen binnen de horeca. KHN wil dat zowel vanuit de Nederlandse overheid als vanuit de Europese Unie verder wordt doorgepakt om te zorgen voor een betere marktwerking in de platformeconomie. Pariteitsclausules moeten bijvoorbeeld voor álle worden verboden en ondernemers moeten weer zelf (gratis) beschikking krijgen over de gast- en betaaldata van de eigen gasten.